Bazı gıdalar yenildikten sonra vücudumuzun bu gıdalara karşı verdiği olumsuz, anormal reaksiyonları, yanıtları tanımlamak için besin reaksiyonları terimini kullanabiliriz. Bu reaksiyonları da kendi arasında 2 gruba ayırabiliriz;
Besin İntoleransı ve Besin Alerjisi.
Daha hızlı bilgi almak için tıklayın 0216 411 99 77
Gıda İntoleransı Nedir?
Yediğimiz gıdalara karşı vücudumuzun verdiği anormal ve rahatsız edici reaksiyonları 2 grupta inceleyelim.
√ İlk olarak İmmünolojik olmayan yani savunma sisteminin tepkisi ile oluşmayan özellikle sindirim sistemi ve bağırsaklarda yaşanan mekanizmaların sebep olduğu anormal yanıtların bulunduğu “Besin İntoleransı” bizim asıl üzerinde duracağımız grubu oluşturmaktadır.
√ İkincisi ise İmmünolojik yani savunma sisteminin devreye girerek bahsi geçen bu bazı besinlere karşı oluşturduğu alerjik reaksiyonlar. Bu aşırı duyarlılık reaksiyonları, immünoglobulinE (IgE) moleküllerinin oluşturduğu reaksiyonlar sonucunda ortaya çıkabileceği gibi, Ig E molekülünün yer almadığı reaksiyonlar sunucu da gözlenebilir. Bu grubu Besin Alerjileri olarak sınıflandırılmaktadır.
Gıda İntoleransı ve Besin Alerjisi Arasındaki Fark Nedir?
Gıda intoleransları benzer belirtiler gösterdiğinden dolayı bazen gıda alerjileriyle karıştırılabilmektedir.
Besin İntoleransı ise özellikle bağırsak ve sindirim sistemini etkileyen daha hafif septomlara sebep olmakta ve gıda alındıktan bazen saatler sonra bazen de günler sonra reaksiyon gözlenebilmektedir bu da intoleransa sebep olan gıdanın tespitini zorlaştırmaktadır.
• Besin alerjiniz varsa, veya çölyak hastalığı veya laktoz intoleransı bulunuyorsa; diyetinizden pozitif reaksiyonları tetikleyen yiyecekleri kalıcı olarak ortadan kaldırmanız tavsiye edilir.
Gıda İntoleransında ise aldığımız gıdanın miktarı çok önemlidir. Intoleransa sebep olan gıda tespit edildikten sonra az miktarda tüketildiğinde sorun yaratmadığı gözlenmektedir.
• Gıda intoleransları sindirim sistemi gibi mekanizmaların tepkisini içerirken, gıda alerjileri bağışıklık sisteminin tepkisini içerir.
• IgE molekülünün yer almadığı gıda alerjilerine bazen gıda intoleransları da denilebilmekle beraber gıda intoleransından en önemli farkı bu reaksiyonların bağışıklık sistemi kaynaklı olmasıdır. Gıda intoleranslarında bağışıklık sistemi devrede değildir.
• Besin intoleransları sindirim ve emilim bozuklukları gibi farklı kategorileri kapsamaktadır. Bu yanıtlar metabolizmanın doğuştan hataları yanı sıra farmakolojik ve toksik reaksiyonlar sebebiyle de olabilmektedir.(1)
• Gıda intoleransları çok az risk oluşturabilir, ancak fonksiyonel bozukluklar çok yaygın olduğundan, gıdaların olumsuz etkilerini anlamak için daha fazla çaba ve araştırma gerekmektedir. (2)
Besin İntoleransına Karşı Bireylerde Görülebilecek Reaksiyonlar Nelerdir?
Gıda intoleransı semptomlarının bazıları :
• Mide ağrısı
• Şişkinlik
• Gaz
• İshal
• İrritabl barsak sendromu (IBS)
• Döküntüler
• Kurdeşen (ürtiker)
• Tekrarlayan ağız ülseri
• Baş ağrısı (migren)
• Sebepsiz kilo alımı
Gıda intoleransları sağlıklı bir şekilde yönetilemezse, bireylerin günlük yaşantıları bazen dayanılmaz seviyede zorlaşabilmektedir. Yapılan birçok araştırma, besin duyarlılığı ile meydana gelen sorunlarda, duyarlılığa sebep olan gıdaların diyetten uzaklaştırılması elemine edilmesi ile besin intoleransının yan etkilerinin azaltılabildiğini ve hatta bazı durumlarda tamamen yok olabildiğini göstermektedir.
Besin Intoleransına Sebep Olabilen Faktörler Nelerdir?
√ Besinlerin ya da besinlerle birlikte alınabilecek zirai atıklar
√ Besin katkı ve renk verici maddeler
√ Genetiği değiştirilmiş besinler
√ Kullanılan ilaçlar
√ Yanlış beslenme alışkanlıkları
√ Bağırsak florasının (mikrobiyotanın) bozulması
√ Vücutta bazı enzimlerin yokluğu yada yetersiz üretilmesi
gibi faktörlerin son yıllarda görülen besin duyarlılık etkilerini oluşturduğunu söyleyebiliriz.
Pek çok araştırma bağırsak florasının bozulmuş olması, kullanılan ilaçlar ya da daha önce yapılan yanlış diyetlerin intoleransa yol açtığını göstermektedir.
İntoleransın diğer bir ana sebebi de vücuttaki bazı enzimlerin yokluğu ya da yeterli üretilememesinden kaynaklı olarak vücudun besine karşı anormal tepki vermesidir.
Gıda İntoleransı Testi Nedir?
Besin duyarlılığı testlerindeki temel yaklaşım gıdalara karşı gelişen IgG antikorlarının belirlenmesidir. Her antikor gelişimi mutlaka hastalık sebebidir denilemez bu olay vücudun doğal fizyolojik işleyişinin bir parçasıdır. Ancak çoğunlukla kişinin bağırsak bozukluğunun görüldüğü durumlarda bu antikorların besin intoleransı oluşturmasına sebep olacağı gözlenmiştir.(3)
Bu testler genel olarak geleneksel tanı yöntemleri ve bunlara bağlı tedaviler denendiği halde hastanın sıkıntılarının devam etmesi durumlarında daha detaylı araştırma yapmak amacıyla uygulanabilmektedir.
En sık rastlanan ve hastaya zor günler yaşatan sorunlar ise pek çok uzman tarafından bağırsak mikrobiyotasının bozulmuş olmasına bağlı olduğu düşünülen düzensiz bağırsak hareketleridir.
Gıda intoleransı semptomları gıda maddelerinin tüketiminden birkaç saat veya birkaç gün sonra çıkabilmektedir bu da klinisyenlere hangi gıdaya karşı duyarlılık olduğunun izlenmesinde zorluklar yaratmaktadır.
Kişilerin hayatında bu denli önemli bir yere sahip olan besin intoleransının varlığını anlayabilmek ve oluşturduğu ve oluşturabileceği sorunlarla baş edebilmek için besin duyarlılığı testlerinin sağlık profesyonelleri tarafından topluma tanıtılması ve bu testlere erişimin kolaylaştırılması büyük önem taşımaktadır.(3)
Gıda intoleransının nedenlerinin belirlenmesi için spesifik laboratuvar testlerinden yararlanılmaktadır.
EUROLINE-FOOD Gıda İntoleransı İçin Spesifik IgG Tespiti
Laboratuvarımızda uyguladığımız EUROLINE-FOOD Test Panelimizde gıda intoleransına neden olabilecek 216 farkli gıdaya ait IgG antikorları ELİSA yöntemiyle ölçülmektedir.
Peki gıda intolerans testinin size faydası ne olacaktır?
Testin sonuçlarına göre hazırlanmış özel, bireysel beslenme önerileri içeren bir plan test sonuç raporu ile birlikte hastaya verilmektedir. Bu plan size rahatsızlık veren gıdaları içermeyen ancak gıda eksikliğinin oluşmaması için gerekli besin önerilerinin eklendiği uzman tarafından hazırlanmış özel bir beslenme planıdır.
Her bir gıda için antikorlar ayrı ayrı belirlenmiştir. Sadece mantarların çok sayıdaki farklı türünün olmasından dolayı 2 grup halinde sunulmuştur.
Bu besin grupları dünya nüfusunda en sık sindirim sorunları yaşatan 216 farklı besini içermektedir. Bu besinleri;
• Gluten içeren tahıllar Glutensiz tahıllar ve alternatif yiyecekler
• Et &süt ürünleri & Yumurta
• Meyveler, Otlar ve Baharatlar
• Kabuklu yemişler & Tohumlar Sebzeler
• Bakliyatlar
• Salatalar
• Mantar Balık ve Deniz Ürünleri
• Muhtelif gıdalar olmak üzere ana başlıklar halinde toplayabiliriz.
Test raporunda reaksiyonunun şiddetine bakarak vücudunuzun her bir yiyeceğe ne kadar tepki verdiğini görebilirsiniz.
Reaksiyonlar 0 ile 4 arasında 5 derecede gösterilmiştir.
3 ve 4. derece sonuçlar çok kuvvetli bir bağışıklık tepkisini göstermektedir. Derece 2 orta düzeyde bir reaksiyon göstermektedir ve 0 ve 1 dereceleri reaksiyon yokluğunu veya sadece çok az miktarlarda antikor oluşumunu belirtmektedir. Raporda her bir derece renklerle vurgulanmaktadır.
Derecelerin rakamsal konsantrasyon değerleri (U/ml)
| 0 | 7.50 | Reaksiyon yok |
| 1 | 7,51 – 12,50 | Zayıf reaksiyon |
| 2 | 12,51 – 20,00 | Orta şiddetli reaksiyon |
| 3 | 20,01 – 50,00 | Kuvvetli reaksiyon |
| 4 | 50,00 den büyük | Çok kuvvetli reaksiyon |
EUROLINE FOOD testi ile elde edilen sonuçlar tek başına tanı amaçlı kullanılmamalı ancak bir eliminasyon diyetinin oluşturulması için yön gösterici ve hızlandırıcı olarak kullanılmalıdır.
Tek başına antikorların varlığı bir hastalığa işaret etmemektedir, hastalık ancak bunlara eşlik eden semptomlarla birlikte değerlendirilmelidir.
Testin sonunda yüksek IgG işaret eden gıdaların bir veya birden fazlasının eliminasyonu yani beslenmeden çıkarılmasını içeren bir beslenme planı uygulanması gerektiğinde sağlıklı beslenme adımlarını atlamamak amacıyla bu beslenme planı mutlaka uzmanların yardımıyla planlanmali ve denetlenmelidir.
Bu testin klasik alerjide (gıda alerjisi) meydana gelen IgE sınıfı antikorlarını belirlemediğini unutmayınız. Bu sebeple alerjiniz olduğunu bildiğiniz gıdalardan daima uzak durmalısınız.
Sürekli değişik şikayetler ile sağlık profesyonellerine başvuran kişilerde ilk olarak belirtiler ilaçlar yoluyla giderilmeye çalışılmış ve çözüme gidilemeyen vakalarda, bu sorunlar psikolojik sebeplere dayandırılmıştır. Ancak yapılan birçok araştırma, besin duyarlılığı ile meydana gelen sorunlarda, duyarlılığa sebep olan gıdaların diyetten uzaklaştırılması ile besin intoleransının yan etkilerinin azaldığı ve hatta tamamen yok olabildiğini göstermektedir.(3)
CD (Corhn Hastalığı) hastaları sıklıkla gıda antijenlerine karşı yoğun bir bağışıklık tepkisi göstermiş ve hem IgE hem de IgG tipi antikorlar oluşturmuştur. IgG-pozitif gıda maddelerinin sayısı, ÇH’nin (ve ilgili GI-mukozal hasarın) potansiyel bir tanısal belirteci olarak hizmet edebilir. Gıda antikor testleri tarafından yönlendirilen bir diyet, hastalık kontrolüne yardımcı olabilir ve remisyonu teşvik edebilir(4)
Sıkça Sorulan Sorular
Test Nasıl Yapılıyor? Test İçin Hangi Numune Kullanılıyor?
Elisa yöntemi ile besinlere özel IgG antikorlarının ölçülmesi yöntemiyle yapılır. Numune olarak alınan küçük bir miktar kan kullanılmaktadır.
Diyet Yapmak İsteyen Biri Bu Testi Yaptırabilir Mi?
Diyet yapmak isteyen kişiler gıda intolerans testi yaptırabilir. Öncelikle hastanın kan tetkiklerine bakılır ve herhangi bir sağlık sorunu görülmez ise ve hasta diyet yapıp düzenli egzersiz ile destekliyor olduğu halde kilo veremiyorsa gıda intoleransı testine başvurulabilir. Test sonuçları metabolizmayı hızlandıran ya da yavaşlatan besinlerin öğrenilmesinde ışık tutabilir.
Gıda Alerjisi Testinden Farkı Var Mı?
Alerji testlerinde immünglobülin E (IgE) denilen bir madde araştırılıyor, bağışıklık sistemine yönelik gıda intoleransı testinde ise immünglobülin G (IgG) araştırılıyor.
Gıda alerjilerinde besinler diyetten tamamen çıkartılır ve bir daha yenilmemesi gerekir.
Nasıl Tedavi Edilebilir?
Besin alışkanlıkları tekrardan düzenlenerek floranın düzene girmesi ve bağırsak sisteminin daha iyi çalışması sağlanabilmektedir. Günlük tüketimden çıkarılan besinlerin yerine alternatif besinler konulması gerekmektedir.
Atkinson ve arkadaşları yaptıkları bir çalışmada İrritabl barsak sendromu (IBS) olan 150 hastaya Gıda IgG antikorlarının etkinliğine göre bir beslenme listesi hazırlamış ve grubun yarısına bu listeyi uygularken diğer yarısına sahte bir liste uygulanmış. ve 3 ay sonunda yeni antikor seviyeleri ölçüldüğünde IgG antikor seviyesine göre belirlenen beslenme programına sadık olan grupta anlamlı oranda düzelme yani IgG seviyesinde düşme tespit edilmiş.
Araştırmanın sonucu olarak IgG antikorlarına dayalı gıda eliminasyonunun IBS semptomlarını azaltmada etkili olabileceği ve daha fazla biyomedikal araştırma gerektiği bildirilmiştir.(5)
Daha fazla bilgi almak için lütfen tıklayın 0216 411 99 77
Kaynaklar
(1) Guandalini, S., Newland, C. Differentiating Food Allergies from Food Intolerances. Curr Gastroenterol Rep 13, 426 (2011).
(2)Turnbull JL, Adams HN, Gorard DA. Review article: the diagnosis and management of food allergy and food intolerances. Aliment Pharmacol Ther. 2015 Jan;41(1):3-25. doi: 10.1111/apt.12984. Epub 2014 Oct 14. PMID: 25316115.
(3)Köseoğlu, S. Z. A. (2020). Besin İntoleransı ve Tanı Testleri. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (18), 616-620.
(4)Increased IgE-type antibody response to food allergens in irritable bowel syndrome and inflammatory bowel diseases]. Mekkel G, Barta Z, Ress Z, Gyimesi E, Sipka S, Zeher M Orv Hetil. 2005 Apr 24; 146(17):797-802.
(5) Atkinson W, Sheldon TA, Shaath N, Whorwell PJ. Food elimination based on IgG antibodies in irritable bowel syndrome: a randomised controlled trial. Gut. 2004 Oct;53(10):1459-64. doi: 10.1136/gut.2003.037697. PMID: 15361495; PMCID: PMC1774223.
Fedor I, Zold E, Barta Z. Food-specific IgG Antibodies in Crohn’s Disease: What Came First, the Chicken or the Egg?. Intern Med. 2019;58(14):2123. doi:10.2169/internalmedicine.2379-18
