Hematokrit, kan sayımı veya diğer adıyla hemogram testi raporunda gördüğümüz adıyla HCT kırmızı kan hücreleri (eritrosit) hacminin dolaşımdaki kan hacmine oranını ifade eder.
HCT Eritrosit yüzdesi olarak da bilinir. Eritrositler, dolaşımda oksijen ve karbondioksit alışverişinden sorumludur. Dolayısıyla hayati önem arz eder. Bu nedenle hematokrit, önemli bir değeri göstermektedir.
Hematokrit değerinin ölçümlenmesi tam kan sayımı testinin (hemogram) içinde yapılmaktadır. Hematokrit belli bir referans aralığında gösterilir. Bu aralıktan sapma söz konusu olduğunda patolojik bir durumdan şüphelenilir.
Hematokrit Normal Değeri Nedir?
Yazı İçeriği
İdeal HCT değeri kadınlarda, erkeklerde ve bebeklerde hatta yetişkin altındaki yaş gruplarında farklılık gösterir. Ölçüm sonrası bu değerlerde laboratuvar koşullarından (farklı cihaz yada kit kullanımına bağlı olarak oluşan koşullar) kaynaklı ufak sapmalar olabilir. Ancak belirgin bir artış ya da düşüş pek çok hastalığın habercisi olabileceğinden mutlaka bir uzman tarafından değerlendirilmelidir.
Hematokrit değeri eritrositlerin kandaki oranını gösterdiğinden yüzdesel olarak verilir.
Yenidoğanda: %55-68
Yetişkin erkeklerde: %39 – 48
Yetişkin kadınlarda: %35,5 – 44 normal değerler olarak kabul edilmektedir.
Hematokrit Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?
Hematokrit eritrositlere bağlı bir değer olduğu için düşüklüğü, vücuttaki hücrelere yeterli oksijen erişemediği anlamına gelir. Var olan hastalık, eritrosit üretimini yavaşlatarak eritrosit kaybı ve azalışına neden oluyorsa doğal olarak hematokrit değeri de düşer. Bu nedenle hematokrit düşüklüğü bir hastalığın habercisi olabilir.
Kan kanseri: Kan kanseri yani lösemi, hematokrit düşüklüğüne neden olan çok ciddi bir hastalıktır.
Anemi: Anemi ya da bilinen adıyla kansızlık, hematokrit düşüklüğüne neden olan en belirgin hastalıktır. Farklı çeşitlerde anemi görülebilir. Aplastik anemi, orak hücreli anemi, hemolitik anemi, pernisiyöz anemi gibi türleri vardır.
Dalak büyümesi: Dalak büyümesi, tıpta bilinen adıyla splenomegali hematokrit düşüklüğüne neden olur. Dalak, lenfositlerin üretim yeridir. Aynı zamanda hasar görmüş alyuvarları yok eder. Dalağın anormal derecede büyümesi sağlıklı alyuvarları da yok eder. Dolayısıyla hematokrit oranında bir düşüş yaşanır.
Tiroid bozuklukları: Tiroidin az ( hipotiroidi) ya da çok(hipertiroidi) salgılanması hematokrit düşüklüğüne neden olmaktadır. Demir eksikliği, tiroid bozukluğuna neden olabilir. Demir eksikliği olduğunda doğal olarak hematokrit düşeceğinden tiroid bozukluklarında da hematokrit azalması görülür.
Böbrek hastalıkları: Böbrek, hayati bir organdır. Böbreklerde görülen hastalıklar hematokrit düşüklüğüne neden olur. Ancak daha kesin sonuç için idrar testi daha güvenlidir.
Vitamin eksikliği: Demir, bakır, folik asit, B6 ve B12 eksikliği hematokrit düşüklüğüne neden olur.
Hemoliz: Hemoliz, eritrositlerin yıkımı demektir. Dolayısıyla bu sorunda otomatik olarak hematokrit düşüklüğü görülecektir.
Hemoliz; eritrosit hücrelerinin fazla su alması sonucu ortaya çıkar. Çünkü hematokrit, kan hücrelerinin oranını ifade eder. Burada meydana gelecek yoğunluk azalması hematokriti düşürecektir.
Hematokrit Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?
√ Halsizlik, bitkinlik, yorgunluk
√ Soluk cilt rengi
√ Nefes darlığı şikayeti
√ Baş ağrısı ve baş dönmesi
√ Uyku problemleri
√ Sık idrara çıkma
√ Ani kilo kaybı
√ Kalpte ritmsel bozukluklar, çarpıntı hissi hematokrit düşüklüğüne işaret eder. Kesin sonuç hemogram testinde görülecektir.
Hematokrit Düşük Olduğunda Nasıl Yükseltilir?
Hematokrit değeriniz düşükse öncelikle nedeni tespit edilmelidir. Hastalık kaynaklı bir düşüklük söz konusuysa hastalığın tedavisi yapılır. Tedaviyi uzman belirleyecektir.
Ancak günlük yaşam tarzı nedeniyle bir düşüklük söz konusuysa ya da vitamin eksikliği sebebiyle bu durum ortaya çıktıysa beslenme koşulları düzeltilerek hematokrit normal seviyeye çıkarılabilir. Bunun için; et, balık, yumurta, süt, yeşil yapraklı sebzeler, yoğurt gibi besinler tüketmeniz önerilir.
Hematokrit Yüksekliği Ne Anlama Gelir?
Kırmızı kan hücrelerinin dokulara yeterli oksijen sağlayamaması durumunda hematokrit yükselir. Bu durum, belli hastalıklar sonucu ortaya çıkabileceği gibi günlük yaşamdaki alışkanlıklardan dolayı da görülebilir.
Kalp damar hastalıkları: Kalp ve damar hastalıkları eritrositlere etki ettiği için hematokrit yüksekliğine neden olur. Kalp, kan pompalama organıdır. Dolayısıyla kan hücrelerinde meydana gelen bir bozukluk doğrudan kalbe etki edecektir.
Böbrek hastalıkları: Böbrek hastalıkları hematokrit yüksekliğine neden olur. Ancak böbrek hastalıklarında idrar testi daha net sonuç vermektedir.
Akciğer hastalıkları: Akciğer, eritrositlere yardımcı bir organ olduğu için eritrositlerde görülen hastalıklar akciğerleri etkiler. Dolayısıyla akciğer hastalıkları hematokritte değişikliğe neden olur ve yükseltir.
Polisitemi rubra vera: polisitemi rubra vera ya da vaquez hastalığı, eritrositlerin çoğalmasıdır. Eritrositlerin çoğalması otomatik olarak hematokrit oranını yükseltir.
Tüm bunlardan bağımsız olarak yüksek rakımlı yerde yaşamak eritrosit sayısında artışa neden olarak hematokrit yüksekliğini meydana getirir. Ayrıca sigara kullanımı, yetersiz su içmek, çok yüksek sıcaklığa maruz kalma hematokrit değerini yükselten faktörlerdendir.
Hematokrit Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
√ Kas ve eklemlerde ağrı
√ Karın ağrısı
√ Gaitada kan
√ Ciltte kaşıntı ve döküntü
√ Baş ağrısı
√ Aşırı halsizlik hematokrit yüksekliği semptomlarıdır. Bu durumda hemogram testi yaptırmak gerekebilir.
Hematokrit Yüksek Olduğunda Nasıl Düşürülür?
HCT yüksekliği tespit edildiyse normal seviyeye indirmek için et, ıspanak, yeşil yapraklı sebzeler, balık gibi besinler günlük menünüze eklenmelidir.
Buna ek olarak idrar söktürücü içeceklerden uzak durmakta fayda var. Alkol, çay ve kahve gibi içecekler idrar söktürerek vücutta su kaybına neden olur. Bu da HCT yüksekliğini ortaya çıkarır. Bol su içerek su kaybı önlenmeli ancak idrar söktürücü içecekler aşırı tüketilmemelidir.
Eğer sağlık elverişli ise kan bağışında bulunmak da HCT yüksekliğini normal seviyeye indirecektir. Ancak çok sık aralıklarla yapıldığı takdirde bu kez HCT düşüklüğü görülme ihtimali muhtemeldir.
Sıkça Sorulan Sorular
Hematokrit değerimi nasıl normal seviyede tutabilirim?
Hematokritin düşmesi ya da artmasını önlemek için öncelikle beslenmemizi kontrol altına almamız gerekiyor. Dengeli ve yeterli beslenme, pek çok rahatsızlığı önlemede etkilidir.
Elbette sağlığa oldukça zarar veren tütün ve tütün ürünlerinin kullanımını kesmek, hematokrit değerlerinizi normal seviyeye getirecektir.
Su, vücut için vazgeçilmezdir. Yeterli miktarda su içtiğinize emin olmalısınız.
Sporun sağlığa faydası saymakla bitmez. Ancak ağır egzersizler olumsuz sonuçlar doğurabilir. Hematokrit değerlerinin sapmasında ağır egzersizlerin de rolü büyüktür.
Hematokrit değerimi nasıl öğrenebilirim?
Hematokrit değeri, hemogram testiyle öğrenilmektedir. Hemogram, tam kan sayımı testidir. Kanda bulunan tüm değerleriniz incelenir. Eritrositlerle ilgili patolojik bir durum olduğunda bu, hematokrit değerlerinize yansıyacaktır. Ayrıca hemogramdışında da doğrudan hematokrit ölçümü yapılabilmektedir. Anormal bir değişiklik görüldüğünde doktorunuz gerekli yönlendirmeyi yapacaktır.
Hamileyim, hematokrit değerim nasıl olmalı?
Gebe kadınlarda fetüs, besinini anneden aldığı için annenin kan parametrelerinde birtakım değişikliklere yol açar. Gebelerde hematokrit değeri düşüktür. Ancak %30’un altında düşüklük normal kabul edilmemektedir. Bu durumda anne adayı için gerekli tedavi uygulanacaktır.
Hematokrit hastalıklar hakkında kesin tanı koyucu mudur?
Hematokrit, özellikle anemi için kesine yakın doğru sonuç gösterir. Ancak daha özel durumda kesin teşhis için ek tetkikler yapılabilir. Bu nedenle hematokrit tek başına her zaman yeterlidir demek doğru olmaz.
Bu makale tıbbi tavsiye olarak yorumlanmamalıdır. Sağlıklı yaşam rutininizde herhangi bir değişiklik yapmadan önce lütfen doktorunuzla görüşün..
