ESR Testi

Sedimantasyon Testi Nedir?

Sedimantasyon testi vücuttaki iltihaplanma göstergesi olarak kullanılan bir kan testidir. Sedimantasyon testi tek başına bir tanı aracı olarak kullanılmasa da iltihaplı bir hastalığın tespiti veya ilerleme düzeyini izleme sürecinde yaygın olarak kullanılır.

Sedimantasyon (ESR), eritrositlerin (kanda bulunan alyuvarların) çökme hızını belirtir. Bu işlem ile dolaylı yollardan vücuttaki iltihap şiddeti ölçülür.

Diğer isimleriyle; ESR (Eritrosit sedimantasyon hızı), Sedim veya SED olarak da bilinen sedimantasyonun sözcük anlamı tortulaşma ya da çökelme olarak tanımlanabilir.

Sedimantasyon testi koldaki bir damardan (ven) kan alınması yoluyla gerçekleştirilmekte ve alınan kan numunesin aktiviteleri bir test tüpü içerisinde değerlendirilmektedir. Bu süreçte kan örneğinin bulunduğu test tüpü içerisindeki kırmızı kan hücreleri, iltihaplanmaya paralel oranda tüpün en dibine doğru ilerler. Bu sebeple yüksek çökelme oranları artmış sedimantasyon ile ilişkilendirilir.

Kırmızı kan hücrelerinin tüpün dibine doğru daha hızlı ilerleyişi, vücutta meydana gelen inflamasyon sonucunda gerçekleşir. İnflamasyon sonrası meydana gelen proteinler kırmızı kan hücrelerini etkileyerek ağırlaşmasına yol açmakta ve dibe çökme hızını etkilemektedir. Bu bilgiler baz alınarak test sırasında mevcut sedimantasyon oranı referans aralıklara göre değerlendirilmektedir.

Sedimantasyon Hızı Referans Aralığı

Kırmızı kan hücrelerinin bir saat içerisinde çöktüğü mesafeyi mm cinsinden ölçtüğümüzde ortalama olarak aşağıdaki referans aralıklarında olması sağlıklı kabul edilir. Normal değerler yaşa ve cinsiyete göre değişkenlik göstermektedir.

Erkek	0 – 15 mm / saat
Kadın	0 -20 mm / saat

Sedimantasyon Yüksekliği Nedir , Neden Yükselir ?

Vücutta meydana gelen inflamasyon sonucunda anormal proteinler kırmızı kan hücrelerinin birleşmesine ve doğal olarak ağırlaşmasına sebebiyet verir. Bu durumda ağırlaşan kırmızı kan hücrelerinde sedimantasyon yani çökelme hızı artış gösterir.

Sedimantasyon hızının referans aralıkların üzerinde seyretmesi, kişilerde çeşitli hastalıklara yönelik bir ipucu niteliğindedir. Bu nedenle hasta öyküsü ve belirtileri dahilinde sedimantasyon hızının da incelenmesi doğru tanı konmasına yardımcı olur.

Otoimmün hastalıklarda (bağışıklık sisteminin vücudun normal dokularına saldırdığı hastalıklar örneğin Lupus), artriti de (eklemlerde meydana gelen iltihap durumu) içeren iltihaplı hastalıklarda, belirli kanserlerde oran yükselebilir, ESR artabilir. Tek başına tanı koymada yeterli olmayan ESR, genellikle şu durumlarda yükselebilmektedir:

• Ateşli Akdeniz Hastalığı
• Lupus Hastalığı
• Çölyak Hastlığı
• Multiple Skleroz
• İnflamatuar Bağırsak Hastalığı
• Ankolizan Spondilit
• Sedef Hastalığı
• Romatoid Artrit
• Tüberküloz
• Astım
• Sinüzit
• Bazı kanser türleri

Eritrosit sedimantasyon hızının normalden biraz yükseldiği durumlarda; hamilelik, regl, bazı ilaçlarının kullanımı ve aneminin bu duruma neden olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Nedeni teşhis edilemeyen sedimantasyon hızı artışı nadiren de olsa ciddi hastalıklara sebebiyet verebilir. Bu nedenle sedimantasyon testi hastanın diğer bulgularıyla takip edilmeli, ardından tedavi sürecinde verilen yanıtı izlemek için tekrarlanmalıdır.

Sedimantasyon Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

Inflamasyon varlığı halinde yükselen sedimantasyon değerleri, ilgili hastalıkların teşhisinde yardımcı bir parametre olabilir.’’

Anemi ve makrositoz sedimantasyon hızında artışa sebep olurken, anormal kırmızı hücre şekilleri ve deformesi de sedimantasyon hızında azalmaya yol açabilir. Bu durumların varlığı sedimantasyon oranlarının yorumlanmasını zorlaştırır. Arterit temporalis (temporal arter inflamasyonu) veya polimiyalji romatika (yaygın ağrılı ve iltihaplı romatizma) gibi hastalıkların seyrinin izlenmesinde uygundur. Sedimantasyon hızı bu nedenle daha kısıtlayıcı ve seçici bir şekilde kullanılmalıdır.’’ (1)

Bazı hastalıklar sonucunda gelişen sedimantasyon yüksekliği belirtileri, bu durumuna sebep olan hastalığın belirtileriyle gözlemlenebilir. Bu belirtilerden bazıları şunlardır:

• Ateş
• Baş ağrısı
• Halsizlik
• İştahsızlık
• Artrtit gibi bir rahatsızlığın sebep olması halinde eklemlerde ağrı ve şişlik.

Sedimantasyon Düşüklüğü Nedir , Neden Yükselir ?

ESR değerlerinin düşük olması genellikle önem teşkil etmez.  Düşük ESR sebepleri şu şekilde sıralanabilir:

• Polisitemi
• Aşırı Lökositoz
• Bazı Protein Anormallikleri
• Kırmızı Kan Hücresinin Şeklindeki Bazı Değişiklikler

Sıkça Sorulan Sorular

Sedimantasyon Testini Ne Zaman Yaptıracaksınız?

İltihabı ve iltihaplı romatizmal hastalıkların teşhis- takip süreçlerinde ESR testi yaptırmanızı istenebilir.

ESR ile Ne Test Edilmektedir?

ESR testi eritrositlerin (kanda bulunan alyuvarların) çökme hızını belirtir. Bu işlem ile dolaylı yollardan vücuttaki iltihap şiddeti ölçülür.

Test uygulandıktan 1 saat sonra venden alınan kanın bulunduğu tüpün üzerindeki plazma miktarına göre sonuçlar belirlenir.

Ne Zaman İstenir?

Doktorunuza çeşitli vücut ağrıları, kansızlık, açıklanamayan kilo kaybı ve eklem sertliği gibi şikayetler ile başvurduğunuzda, damar duvarı iltihabı veya iltihaplı romatizmal bir hastalıktan şüphelenirse bu semptomlara yönelik spesifik testlerin yanında genellik ESR (sedimantasyon) testi  ister.

ESR ağrı gibi belirtiler ile vücutta bazı şeylerin yolunda gitmediğini gösterir. İnflamasyonun (iltihabın) düzelmesi ile ESR oranı da düşer.

Fakat inflamasyon; yaş, anemi, ilaç kullanımı, gebelik gibi pek çok faktörden etkilendiği için hekimler hastalıkların farklı belirtileri olmadan ve klinik bulgulara dayanmadan yalnızca ESR testi ile tanı koymazlar.

Doktorunuz şüphelendiği hastalık üzerinde araştırma yapmaya başlarken, araştırma sürecinde, birkaç hafta veya ay sonra ESR testi yaptırmanızı isteyebilir.

ESR Test Sonuçları Ne Anlama Gelir?

ESR sonuçları iltihabın vücudunuzda nerede ve ne düzeyde olduğunu göstermez. Test sonucunda ESR oranınız normal çıktığı halde bir probleminiz olabilir. Bu sebeple hekimler yalnızca ESR sonuçları ile tanı koymaz.

ESR yüksekliği orta düzeyde görülüyorsa durumun sebebi iltihap olabildiği gibi anemi, enfeksiyon, gebelik veya yaş ilerlemesi de olabilir. ESR oranı pek çok faktörden etkilenir.

ESR oranları inflamasyon dışındaki faktörlerden dolayı da yüksek çıkabilir.

Multipl myeloma (kemik iliği kanseri tipi) veya Waldenstrom makroglobulinemisi (plazmadaki düzensizlik sonucu üretilen makroglobulin miktarının kanda birikmesi) olan kişilerde inflamasyon olmasa da ESR değerleri çok yüksek görülür.

Düzenli test yaptıran hastalarda ESR değerlerinin yükselmesi, inflamasyonda artışı, tedavi sürecine ilerleme nitelikli cevap alınamadığını gösterirken; ESR değerlerinin azalması tedavi sürecinde gelişme düzeyinde cevap verildiğini gösterir.

Doktor ESR Testinin Yanında Başka Testler İsteyebilir Mi?

ESR ve C-reaktif protein (CRP) testleri iltihap konusunda yararlanılan testlerdir. CRP değerleri süreç boyunca çok fazla değişkenlik göstermesine kaşı ESR değerleri CRP’ye göre daha stabildir.

ESR testinin yanı sıra şu testler istenebilir:

• CRP testi
• Tam kan sayımı
• Şikayetleriniz doğrultusunda ek testler de istenebilir. Örneğin artrit şikayeti ile doktorunuza başvurmanız halinde sizden ANA (antinükleer antikor) ve RF (romatoid faktör) gibi testlerin yanı sıra fibrinojen veya serum protein elektroforezi isteyebilir.

Kaynakça

• Reinhart W. H. (1988). Die Blutsenkung–ein einfacher und nützlicher Test? [Blood sedimentation–a simple and useful test?]. Schweizerische medizinische Wochenschrift, 118(22), 839–844.