İdrar Yolu Enfeksiyonu (İye) Nedir?

İdrar yollarında oluşan ve genellikle bakteri, maya gibi mikroorganizmaların sebep olduğu iltihap durumuna idrar yolu enfeksiyonu diyoruz.

Peki idrar yolu derken neden bahsediyoruz?

Böbreklerden süzülen idrar, üreterden mesaneye yani diğer ismiyle idrar torbasına oradan da üretra yoluyla dışarı atılır. İşte idrarın yolculuğunu yaptığı tüm bu yola idrar yolu diyoruz. Böbrekler ve üreter üst idrar yolunu oluştururken; mesane ve üretra ise alt idrar yolunu oluşturmaktadır.

Üriner sistem enfeksiyonları olarak da bilinen idrar yolu enfeksiyonları, idrar yolunun herhangi bir bölümünde meydana gelebilir. Kısaca idrar yolu enfeksiyonu üretradan başlayıp mesane, üreterler ve böbreklere kadar olan enfeksiyonlardır da diyebiliriz.

İdrar yolu enfeksiyonları çoğunlukla alt idrar yolunda görülse de, üst idrar yolu enfeksiyonları  da karşımıza çıkar.

Çoğunlukla dışkıdan kaynaklanan Escherichia coli gibi bağırsak bakterilerinin dışarıdan bulaşmasıyla meydana gelen İYE, insan hayatında en sık görülen enfeksiyon türüdür diyebiliriz. Bu bakteriler idrar yolundan girerek enfeksiyona neden olurlar.

İdrar yolunda başlayan enfeksiyon zamanında teşhis edilmeyip ihmal edildiğinde üretrayı, böbrekleri ve mesaneyi de etkileyebilir. Bu durumda akut veya kronik hastalıklarla karşılaşabiliriz.

Alt ve Üst idrar yolu Enfeksiyonları (Üriner Sistem enfeksiyonları) Hangileridir?

Sistit Nedir?

İdrar yolu enfeksiyonlarının en yaygın olanı sistit bir mesane (idrar torbası) enfeksiyonudur.

Kadınlarda ve erkeklerde sistit

Kadınlarda idrarı mesaneden dışarı atan üretra borusunun kısa olması nedeniyle daha sık görülür. Sağlıklı kadınlarda basit ve çoğu durumda kısa süreli tedavilerlerle sonuç alınabilen bir enfeksiyon olan alt üriner sistem enfeksiyonu erkeklerde, tersi kanıtlanmadıkça, komplike bir enfeksiyon gibi ele alınmalıdır. Çünkü erkeklerde idrar yolu enfeksiyonlarının pek çoğuna böbrek ve ürolojik sorunlar (prostat hipertrofisi, prostatit gibi) eşlik eder.

Mesane tabakasında hasar, alerjik reaksiyonlar, sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, mesanedeki sinirlerin zarar görmesi, idrarda tahriş edici maddeler ve kalıtımsal nedenler sistitin oluşmasında rol oynayabileceği düşünülmektedir.

İnterstisyel sistit

Mesane de herhangi bir enfeksiyon belirtisi olmaması ile birlikte mesane duvarının iltihaplanması ve tahrişlenmesi durumudur. Ağrılı mesane sendromu olarak da bilinen interstisyel sistit uzun süreli bir kronik enfeksiyon hastalığıdır.

Sürekli idrara çıkma, sıkışıklık ve yanma gibi rahatsızlıklar mevcuttur. Gençlerde görülmekle birlikte, 30-40 yaşlarında daha sık görülür.

İlk aşamada şüphelenilen durumda idrar tahlili ve kültürüne başvurulur. Bu hastalık için yapılan testler negatif çıkmış olsa da, klinik tanınız ve mesanede hissedilen ağrıdan dolayı doktorunuz; biyopsi, idrar sitolojisi, potasyum duyarlılık testi gibi yöntemler isteyebilir.

Üretrit Nedir?

Mesanedeki idrarın vücudun dışına taşınmasında görev yapan tüpün (üretranın) iltihabı durumudur.

Piyelonefrit Nedir?

İdrar yollarındaki enfeksiyonun genellikle zamanında teşhis edilmemesi sebebiyle aşağıdan yukarıya doğru ilerleyip böbreklere kadar ulaşmasıyla meydana gelen enfeksiyon durumudur. Kısaca böbreklerde enfeksiyon oluşmasıdır.

İltihabın derecesine göre böbrek yetmezliği ve ürosepsis durumuna kadar ilerleyip hayati tehlike yaratabilir. Bu sebeple piyelonefritin zamanında teşhis edilip en kısa sürede tedaviye başlanması çok önemlidir.

Akut ve kronik pyelonefrit olarak iki şekilde görülür.

Akut Pyelonefrit

Şiddetli yan ağrıları, üşüme, titreme, ateş, bulantı, kusma gibi belirtilerle kendini gösterir.

Kronik Pyelonefrit

Daha sinsi bir böbrek hastalığı olup, ateş, kırgınlık, yerleştiği kısımda ağrı, idrarda azalma gibi belirtilerle kendini gösterir. İleri dönemde ise böbrek yetmezliği olarak karşımıza çıkabilir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Oluşur?

• İdrar yolu iltihabının oluşmasında altta yatan birçok neden vardır. İYE çoğu durumda bakterilerin dışarıdan üretra yoluyla vücuda girmesiyle (asendan yol ) oluşur.
• Nadiren de hematojen yol ile yani sepsis sırasında enfeksiyona sebep olan mikroorganizmanın kan yolu ile üriner sisteme geçmesi sonucu oluşur.
• Genital hijyene dikkat edilmemesi
• Yetersiz sıvı alımı
• Çeşitli doğum kontrol yöntemleri (Son bir yıl içerisinde sperm öldürücü gibi kimyasalların ilişki sırasında kullanılması gibi)
• Menopoz
• Kateter kullanımı
• Çocukluk çağı IYE enfeksiyonları
• Genetik faktörler
• Bağışıklık sisteminin düşmesi
• İdrar yolunda oluşan tıkanmalar

gibi etkenlerde enfeksiyona yol açabilir.

İdrar Yolu Enfeksiyonuna Neden Olan Bakteriler Nelerdir?

• Çoğunlukla dışkıdan kaynaklanan Escherichia coli gibi bağırsak bakterileri
• Proteus, klebsiella, enterekoklar, stafilokoklar
• Nadir olarak gonokok, klamidya gibi cinsel yolla bulaşan patojenler
• Virüs ya da mantarlar da idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilirler.

İdrar Yolu Enfeksiyonunun Belirtileri Nelerdir?

• Sık idrara çıkma isteği
• İdrar yaparken ağrı ve yanma hissi
• Karının alt bölgesinde ağrı
• Bulanık idrar ve koyu renkli idrar yapma
• Kötü kokulu idrar yapma
• İdrar tutamama
• Sıkışma durumuna rağmen az miktarda idrar yapma
• İdrarda kan görülmesi.

Enfeksiyon böbreklere ulaşırsa;

• Ateş ve titreme
• Bulantı ve kusma
• Yorgunluk ve halsizlik
• Belde ve böğürlerde ağrı
• Genel durum bozukluğu

Kimler Daha Sık İdrar Yolu Enfeksiyon Sorunu Yaşayabilir?

• Yaşlılar
• Şekerli diyabetik hastaları
• Sağlık görevlileri
• Prostat hastaları
• Daha önce iye sorunu yaşayan kişiler
• Gebelik durumunda
• Kadınlarda idrar yolu enfeksiyonu daha sık görülür.
• Menepoz sürecindeki kadınlar

İdrar Yolu Enfeksiyonu Teşhisi Nasıl yapılır?

İdrar Tahlili

İdrar yolu enfeksiyonlarının teşhisi için ilk olarak genellikle idrar tahlili tercih edilmektedir. Yapılan idrar tahlili olası kanamalara bağlı eritrositlerle birlikte, bakteriler, lökositler, mikroplar, proteinler hakkında kapsamlı bir inceleme yapımına yardımcı olacaktır.

İdrarda dört veya daha fazla lökosit görülmesine piyüri, bakteri görülmesine de bakteriüri denir. Piyüri ve bakteriüri idrar yolu enfeksiyonu bulgusunun ilk adımı olabilir.

İdrar kültürü

Eğer varsa İdrardaki bakterileri ve mantar kolonilerini üretmek amacıyla idrar örneğinin uygun besiyerine ekilmesiyle uygulanan en güvenilir yöntemdir.

Doktorunuz idrar tahlili ve idrar kültür sonuçlarını inceledikten sonra farklı bir hastalık belirtilerine rastlarsa başka tetkiklerin yapılması da talep edebilir.

Sistoskopi

Ürolojide çok kullanılan ve birçok ürolojik hastalığın tanısını kolaylıkla koyulmasını sağlayan bir yöntemdir. Mesane ve idrar yolunun iç kısmının kamera ile incelenmesini işlemidir.

Ultrason

Böbrek ve mesane incelemesi için kullanılan bir tanı yöntemidir. İdrar yolu enfeksiyonuna neden olacak çeşitli tahribat ve hastalık kolaylıkla gözlenir.

Bilgisayarlı Tomografi

Bu yöntem ile özel röntgen ışını kullanılarak idrar yolunu ayrıntılı görüntüleme sağlanır.

İdrar Yolu Enfeksiyonunun Tedavisi Nasıl yapılır?

Doktorunuz basit komplike olmayan genellikle mesanede sistit şeklindeki idrar yolu enfeksiyonlarında tedavi yöntemi olarak genellikle ağızdan antibiyotik tedavisini tercih edebilir.

Çok nadir durumlarda ilk yardım eğitimi gerektirecek durumla rolur.

Reçete edilecek ilaçlar ve kullanma süresi doktorunuz tarafından bakterinin türüne ve yoğunluğuna göre belirlenecektir.

Antibiyotik alındıktan sonra, iltihabın birkaç gün içerisinde gerilemeye başlaması beklenir ancak tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu durumlarında yada böbreklere kadar ulaşabilen komplike enfeksiyonlarda daha yüksek doz hatta bazen damardan antibiyotik  tedavisi gerekebilmektedir.

Gebeler, şeker hastaları, bağışıklığı yetersiz çocuklar ve kişilerde tedavi doktor planına göre yapılır.

Antibiyotik dışında enfeksiyon durumunuz ileri bir düzeyde değilse su tüketimi artırılarak tedavi edilebilir.

Ayrıca antibiyotikle birlikte idrar atılımını arttırmak amaçlı olarak bol su ve meyve çayları da tüketilebilir.

İdrar yolu enfeksiyonu oluşum riski nasıl azaltılabilir?

• Bol su tüketilmeli
• İdrar tutmaktan kaçınmalı
• Tuvalet sonrası temizlik önden arkaya doğru yapılmalı
• Cinsel ilişki sonrasında idrar yapılmalı
• Cinsel ilişki öncesi ve sonrası genital bölge temizliği yapılmalı
• Genital bölge temizliğinde sabun kullanılmamalı
• Özel durumlar için kullanılan pedler sık değiştirilmeli
• Pamuklu iç çamaşırı tercih edilmeli
• Dar kıyafetlerden kaçınılmalı

Sıkça Sorulan Sorular

İdrar yolu enfeksiyonuna ne iyi gelir?

İdrar yolu enfeksiyonu olan kişiler su tüketimini düzenli hale getirerek mesanenin sürekli temizlenmesini sağlamalıdır. Temizlenmenin sağlanması için de günde en az 2 litre sıvı tüketmelidir. Böylece bakterilerin, çeşitli mikroorganizmaların üremeden ve vücutta yayılmadan kısa sürede atılımı sağlanmış olur. Sıvı tüketimine bitkisel çayların katılması da iyi olacaktır.

İdrar yolu enfeksiyonu cinsel yolla bulaşabilir mi?

Cinsel yolla bulaşımına sıklıkla rastlanmasa da cinsel yolla bulaşabilir idrar yolu enfeksiyonu.

İdrar yolu enfeksiyonu gebelerde düşüğe sebep olur mu?

Hamileliğin son aylarına doğru bebeğin yaptığı baskı ile ve çeşitli tıkanmalar yüzünden idrar yolu enfeksiyonu oluşabilir. Tedavi edilmediği takdirde sepsis yoluyla vücuda yayılarak erken doğuma ve nadiren de olsa düşüğe neden olabilir.

İdrar yolu enfeksiyonu hangi yaş aralığında görülür?

10 yaşına kadar çocukların %3’nde idrar yolu enfeksiyonu oluşmaktadır

Erkek çocukların doğumdan itibaren ilk 3 ayında ortaya çıkabilir, 3 ay sonrasında ise kız çocuklarda daha yaygındır.

Erkeklerde prostat rahatsızlığının başladığı 50’li yaşlarda görülür.

Kadınlarda ilk ilişkiye girilen dönemde ve menopoz döneminde daha yaygın görülür.

İdrar yolu enfeksiyonu kendi kendine geçer mi?

İYE teşhisi konulmuşsa mutlaka doktorunuza başvurmalısınız. Bazı çalışmalar bağışıklığı yüksek olan kişilerde komplike olmayan idrar yolu enfeksiyonlarının %30’u antibiyotik tedavisi görmeden sıvı tüketimini artırarak enfeksiyonu atlatttığını gösterse de bilimsel olarak kesinliği kanıtlanmış sayılmamaktadır. Ama tedavi almama durumunda enfeksiyonun tekrarlaması ve kronikleşme riski artığı unutulmamalıdır.

Erkeklerde idrar yolu enfeksiyonu ile karşılaşılınca ne yapılmalı?

Erkeklerde idrar yolu enfeksiyonu fazla beklenen ve sık karşılaşılan bir durum değildir. Erkeklerde idrar yolu enfeksiyonu oluşunca mutlaka prostat ve idrar yollarında taş gibi hastalıklar açısından incelenmeli, farklı testler yapılmalıdır. Bu rahatsızlıkların teşhisi yapılmadan antibiyotik kullanımına geçilmemelidir.

Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonu (İYE) Nedir?

Yapılan tedavinin sonlandırılmasından sonraki 1-2 hafta içinde enfeksiyon aynı bakteriye bağlı olarak ortaya çıkarsa bu duruma Rölaps, enfeksiyonun tedavisinden sonraki ilk altı ay içinde aynı bakteriyle ortaya çıkmasına da Reenfeksiyon diyoruz.

Bu makale tıbbi tavsiye olarak yorumlanmamalıdır. Sağlıklı yaşam rutininizde herhangi bir değişiklik yapmadan önce lütfen doktorunuzla görüşün.